Konuşulan sözler dünya üzerinde fizikî bir iz bırakmaz, bu nedenle insan lisanının kökenini araştırmak sıkıntı bir iştir. Lisan birebir vakitte daima bir değişim halindedir; sözler ve manaları her jenerasyonda dönüşür ve değişir. Bu nedenle, tek bir lisanı dünyanın en eski lisanı olarak göstermek, pek çok ayrıntısı gözden kaçırmak olur.
Bununla birlikte, eski çağlardan kalma ve günümüzde hala konuşulan bir dizi lisan var ve bunların hepsi insan tarihinin büyüleyici bir kısmını aydınlatır. Aşağıda, günümüzde hala konuşulan, Dünyanın en eski 8 lisanına göz atıyoruz…
İbranice
İbranice, Yahudi kutsal metinlerinin lisanı olup 3.000 yıldan daha eski bir geçmişe sahip. Lisanın erken formları M.Ö. 1200 civarındaki metinlerde ortaya çıktı.
M.S. 400 civarında, İbranice sistemli olarak konuşulan bir lisan olmaktan çıktı ve neredeyse meyyit bir lisan haline geldi. Fakat, çağdaş çağda Siyonizm’in yükselişi, lisanın tekrar canlanmasını sağladı ve şu anda dokuz milyon kişi tarafından konuşuluyor.
Modern İbranice, Kutsal İbranice’den farklıdır, lakin ikisi ortasında direkt irtibatlar bulmak mümkün.
Sanskritçe
Sanskritçe, antik çağda dinden doğan diğer bir lisan. Hinduizmin kutsal metinlerinin yanı sıra Budizm ve Jainizmin tarihi metinlerinin de lisanıdır. Hindu metinleri M.Ö. 1.200 civarına uzanıyor, bu da lisanın 3.000 yıldan daha eski bir tarihe sahip olduğu manasına geliyor.
Bugün hala bir halde konuşulmaya devam ediyor. Ekseriyetle de Hindu rahipleri tarafından dini merasimler sırasında… İddialara nazaran, Hintlilerin sadece %1’den azı bu lisanı konuşabiliyor.
Ancak bu lisanın tesiri günümüzde hala sürüyor. Sanskritçe, Hint-Avrupa lisanları olarak bilinen geniş bir lisan ailesine ilişkin. Bu da İngilizce, Fransızca, Portekizce, İspanyolca, Rusça ve Avrupa’da yaygın olarak konuşulan birçok lisan ile irtibatlı olduğu manasına geliyor.
Tamilce
Etkileyici bir halde, yaklaşık 80 milyon kişi Tamilceyi günlük hayatta kullanmaya devam ediyor. En eski Tamil edebiyatı olan Tolkāppiyam’ın M.Ö. 300’e dayandığı düşünülüyor. Tamilce, Sri Lanka ve Hindistan’ın güney eyaletlerinde hala yaygın durumda.
Yunanca
Yunanca şu ya da bu formda en az M.Ö. 1300 yılından beri kullanılmakta.. Klasik formu, bugün Yunanistan’da konuşulan lisandan kıymetli ölçüde farklı. Lakin akıcı konuşanların birçok geçmişte konuşulan Helenistik yahut Koini Yunancasını anlayabilir.
Bununla birlikte, Sokrates gibilerin konuştuğu en eski formlardan biri olan Attika lehçesi üzere formlar, günümüzdeki versiyonundan çok uzak.
Arapça
Arapça dünya tarihinde son derece değerli bir role sahip. Arapça’nın erken formları M.Ö. sekizinci yüzyıla kadar uzanır. Lakin lisan, bilhassa M.S üçüncü ve altıncı yüzyıllar ortasında değerli değişikliklere uğradı.
Arapça, birinci olarak Arabistan Yarımadası’nın kuzeybatısında ortaya çıktı. İbranice ve Aramice üzere Sami lisan ailesinin bir üyesi. Günümüzde tahminen 371 milyon kişinin ana lisanı olduğun varsayım ediliyor. Ayrıyeten pek çok kişi, İslam’daki ehemmiyeti nedeniyle ikinci lisan olarak konuşmakta.
Çince
Çince çok geniş bir lehçeye sahip. Ancak Çin’deki insanların birden fazla çağdaş standartlaştırılmış bir formu olan Mandarin Çincesini konuşuyor. Yue (Kantonca), Xiang (Hunan), Min, Gan, Wu ve Kejia üzere bölgesel olarak kullanılan birçok lehçesi var.
En eski bilinen Çince yazıtlar, M.Ö. 1123 tarihli kaplumbağa kabuklarında keşfedildi. Bu da yazılı lisanın 3.000 yıldan daha eski bir müddettir var olduğunu kanıtlıyor. O vakitten beri kıymetli ölçüde çeşitlenmiş ve gelişmiş olsa da bu eski lisan sisteminin tesiri günümüzde hala görülebiliyor.
Latince
Latince, büyük tarihi kıymete sahip öbür bir lisan. Bu italik lisan, M.Ö. 750 ila 100 ortasında Eski Latinceye evrildi ve en son MS 450’ye kadar kullanılan Klasik Latince halini aldı. MS altıncı ila dokuzuncu yüzyıllarda ise İtalyanca, İspanyolca, Portekizce ve Fransızca üzere çağdaş lisanlara dönüştü.
Latince artık ana lisan olarak konuşulmamasına karşın, antik metinlere olan ağır ilgi ve Latin Avrupa kültüründeki yaygın tesiri sayesinde meyyit bir lisan olmaktan kurtulmayı başardı.
Baskça
Baskça, Batı Avrupa’da yaşayan en eski lisan olarak kabul edilir. Fransa ve İspanya hudutları ortasındaki Pirene dağlarında yer alan özerk bir topluluk olan Bask Bölgesi’nde, hala yaklaşık 700.000 kişi bu lisanı konuşuyor.
Baskça’nın ne kadar eskiye dayandığı hala bir sır, zira başka hiçbir lisanla ilgisi bulunmuyor. Bu durum, onu dilbilimciler için daha da ilgi cazibeli hale getiriyor. Zira Avrupa, Hint-Avrupa lisanlarıyla dolup taşmadan evvel hayatta kalan az lisanlardan birisi de bu.
