NASA’nın Genel Müfettişi tarafından yapılan yeni bir kontrole nazaran, NASA’nın astronotları Ay’a götürmek için tasarlanan Uzay Fırlatma Sistemi (SLS) roketi, bütçesini aştı ve yepyeni programının çok gerisinde kaldı. Ayrıyeten rapor, sıkıntılar çözülmezse tüm Artemis vazifesini potansiyel olarak tehlikeye atabilecek ek maliyet ve program artışları öngörüyor.
2022 yılına kadar SLS sistemine harcanan 23,8 milyar dolar dahil olmak üzere, NASA’nın Artemis Ay Programına yaptığı harcamanın 2025 yılına kadar 93 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Raporda, bu ölçünün NASA’nın orjinal varsayımların üzerinde 6 milyar dolarlık maliyet artışını ve altı yıldan fazla program gecikmesini temsil ettiği belirtiliyor.
Kasım 2022’de birinci kere fırlatılan SLS, kullanımdan kaldırılan Uzay Mekiklerinden kurtarılan 16 adet dahil olmak üzere fırlatma başına dört RS-25 motoru kullanıyor. Bu motorlar tükendiğinde NASA, Aerojet Rocketdyne tarafından üretilen ve yüzde 30 daha ucuz ve yüzde 11 daha güçlü olması beklenen RS-25E motorlarına geçiş yapacak. Ayrıyeten Northrop Grumman tarafından sağlanan katı roket güçlendiricileri kullanılıyor.
İşler planlandığı üzere gitmedi
Yine de eski teknoloji, NASA’nın beklediği üzere bütçe konusunda pek yardımcı olmuyor. Kontrol tarafından belirtilene nazaran “Bu artışlara, Uzay Mekiği ve Takımyıldız Programlarından miras kalan teknolojilerin kullanılmasının, SLS için yeni sistemler geliştirmeye kıyasla kıymetli maliyet ve program tasarruflarıyla sonuçlanmasının beklendiği varsayımları üzere birbiriyle alakalı meselelerden kaynaklanıyor.”
Raporda ayrıyeten “ancak, yeni sistemleri geliştirme, güncelleme ve eski bileşenlerle entegre etmenin karmaşıklığının beklenenden çok daha büyük olduğu görüldü” deniliyor.
Örneğin, 16 motor uyarlamasından yalnızca 5’i tamamlandı, kapsam ve maliyet artışları güçlendirici motor mukavelesini de etkiledi. Bu ikinci husus, Artemis’in duyurulmasından bu yana 2,5 milyar dolardan 4,4 milyar dolara yükselen ve programı beş yıl geciktiren en büyük sorun oldu.
Genel Müfettiş, tedarikçilerin sabit fiyatlı kontratlar yerine bütçelerini daha kolay şişirmelerine müsaade veren “artı maliyet” mukavelelerinin kullanılmasını da suçluyor. Rapor, yaklaşan çalışmaların sabit fiyat sistemine kaydırılmasını ve başkalarının yanı sıra satın alma sıkıntılarının çözülmesini tavsiye ediyor. NASA idaresi, raporda önerilen sekiz tavsiyeyi de kabul etti.
Artemis Ay vazifesi projesi, 2020 yılına kadar Ay’a geri dönme ve daha sonra da Mars’a ilerleme gayesiyle birinci olarak 2005 yılında başlatılan Constellation programını temel alıyordu. Bu projenin Obama idaresi tarafından iptal edilmesi, büyük ölçüde programın ABD genelinde istihdam garantisi vermesi nedeniyle yaygın tenkitlerle karşılandı.
Ancak, birebir yıl yürürlüğe giren 2010 tarihli NASA Yetkilendirme Yasası, SLS’nin inşasını mecburî kıldı ve Constellation’daki mevcut teknolojinin, mukavelelerin ve iş gücünün yine kullanılmasını gerektirdi. Ayrıyeten özel uzay şirketleriyle paydaşlıklar kurulmasını da gerektiriyordu. Örneğin SpaceX, astronotları Ay’a ve Mars’a taşıyabilen kendi Starship roket sistemini geliştiriyor. Lakin, Starship birinci yörünge fırlatma misyonunda patladı ve kendini yok etme komutuyla ilgili meseleler ve mahallî ekosistemlere verdiği değerli zarar nedeniyle yakın vakitte yeni bir test uçuşu gerçekleştiremeyebilir.
