Önde gelen bir nüfus ekolojisti tarafından kaleme alınan yeni bir makaleye nazaran, iki yüzyıllık süratli büyümenin akabinde, insanlığın nüfusunda kıymetli bir düşüş kaçınılmaz görünüyor.
British Columbia Üniversitesi’nde Emeritus Profesör olan William E. Rees, büyüme ve sosyoekonomik kalkınma üzerine 150’den fazla hakemli makalenin muharriri olarak tanınıyor. Onlarca yıllık çalışmaları boyunca, “ekolojik ayak izi” kavramını ortaya atmasıyla da biliniyor.
Rees, artık de yeni bir çalışmada, sürdürülemez kaynak tüketimimiz ve katlanarak artan nüfusumuzun “modern tekno-endüstriyel toplumu ileri bir aşım durumuna ittiği” konusunda yeni bir ihtarla geri dönüyor. Bu nedenle, dünyanın bu yüzyılda global bir ekonomik gerileme ve nüfus azalması yaşayacağının kaçınılmaz olduğuna inanıyor.
Durmadan tükettiğimiz hudutlu kaynaklar
Ona nazaran her şey, çağdaş bir tekno-endüstriyel toplum olarak daima ekonomik büyüme yaratmak hedefiyle durmaksızın tükettiğimiz sonlu kaynaklara dayanıyor. Rees, Homo sapiens de dahil olmak üzere tüm hayvan çeşitlerinin hayat alanları kırılma noktasına ulaşana kadar büyümeye ve çoğalmaya yatkın olduğunu ileri sürüyor. Sonunda her hayvan, çok tüketim ve habitat bozulmasına yol açarak besin kıtlığına, hastalığa ya da avlanmaya neden olacak bir noktaya ulaşıyor. Bu olumsuz tesir, popülasyonu vurarak habitatın uzun vadeli taşıma kapasitesinin altına düşmesine neden oluyor. Sonunda kaynaklar yenilenecek ve habitat onarılarak döngü tekrar başlayacak.
İnsanlık, bilhassa 19. yüzyıldan itibaren fosil yakıtların gücünü kullanmayı başardığında, eşi gibisi görülmemiş bir besin ve kaynak bolluğu periyodu başladı. Bunu global bir nüfus patlaması izledi. Geçtiğimiz 200 yıl içinde nüfus 1 milyardan 8 milyara çıktı.
Şimdi, bu fosil yakıtların arzı tükenmeye başladı ve yakın vakitte yenilenmesi mümkün olmayacak. Birebir vakitte, fosil yakıtların ağır kullanımı gezegeni onarılamayacak biçimde değiştirdi.
“Fosil yakıtların yarattığı bolluk, H. sapiens’in birinci defa bir kereye mahsus olmak üzere global bir nüfus patlaması döngüsü yaşamasını sağlamıştır. Bu ‘tek seferlik’ bir döngüdür, zira hem potansiyel olarak yenilenebilir kaynakların hem de büyük ölçüde tükenmiş olan fosil yakıtlar da dahil olmak üzere hudutlu yenilenemeyen kaynakların bol ölçüde bulnumasıyla mümkün olmuştur. Tekrarı mümkün değildir” diye yazıyor Rees.
2064 yılında yaklaşık 9,7 milyar kişi
Bir dizi öbür çalışma da global nüfusun önümüzdeki yüzyılda azalacağını öngörüyor. 2020 yılında Lancet mecmuasında yayınlanan bir çalışma, global nüfusun önümüzdeki birkaç on yıl içinde artacağını ve 2064 yılında yaklaşık 9,7 milyar kişi ile tepe yapacağını, 2100 yılına kadar ise 8,8 milyara düşeceğini öne sürdü. Başkaları ise daha çoka kaçarak, dünya nüfusunun yüzyılın sonuna kadar 6 milyara kadar düşebileceğini öne sürdü.
Rees, kaynak aşımının ve bunun sonucunda ortaya çıkması beklenen “nüfus düzeltmesinin” karmaşık bir hal alabileceğine inanıyor. Denetim edilmediği takdirde, bu sorun milyarlarca insan için “azalan mal üretimi, büyük işsizlik, kırılan tedarik zincirleri, başarısız GSYİH, azalan ferdî gelirler, çok bunalmış toplumsal hizmetler” halinde ortaya çıkma potansiyeline sahip. En berbat senaryoda ise toplumsal bir çöküş meydana gelebilir. Her iki durumda da nüfusun azalması mümkün.
Peki lakin ne yapılabilir?
Peki, bizi bekleyen bu fecî yazgıyla ilgili ne yapabiliriz? Rees daha evvel ekolojik ayak izimizi azaltarak ve daima maddi büyüme hayallerine son vererek felaketten kaçınabileceğimizi savunmuştu. Fakat son makalesinde bu kadar optimist konuşmuyor.
Rees durumu; “Akıllı bir toplumsal cinsin, hudutlu bir gezegende potansiyel olarak tehlikeli yayılmacı eğilimleri dizginlemek için kültürel maniler tasarlaması beklenir. Lakin şaşırtan bir halde durum tam aksisi. Mümkün olan tüm senaryolardan en güzelinde, tüm bu geçiş süreci milyonlarca (milyarlarca?) insanın gereksiz yere acı çekmesini önleyecek biçimde yönetilebilir, lakin bu kendi çıkmazını göremeyen bir dünyada gerçekleşmiyor” halinde kıymetlendiriyor.
