Aztek İmparatorluğu’ndan geriye kalan en ünlü ve değerli yapıtlardan biri, kıyametin nasıl olmasını beklediklerini ve tıpkı vakitte ondan kaçınmak için buldukları hayli ilgi cazibeli yolu gösteriyor.
Klasik Mezoamerika kıyamet efsanelerinden bahsedince, muhtemelen aklınıza birinci olarak Mayaların 2012’de dünyanın sonunun geleceğini iddia etmeleri geliyordur. Lakin bu sonun gelmediği kesin. Ayrıyeten, arkeologların da belirttiği üzere, Maya’nın hakikaten bir dünyanın sonu efsanesi bile yoktu. Lakin birkaç bin kilometre kuzeyde yaşayan Aztek uygarlığı katiyetle yaklaşan kıyamet konusunda endişeleniyordu.
Hatta o kadar telaşlıydılar ki, bu sonu bir yıl daha geciktirme umuduyla sistemli olarak insan kurban ettiler. En azından, Florida Tabiat Tarihi Müzesi Latin Amerika sanat ve arkeoloji küratörü Susan Milbrath, yüzyıllardır yanlış anladığımıza inandığı 24 tonluk, dairesel, bazalt bir takvim taşı olan Güneş Taşı’nın kalıntılarının bunu işaret ettiğini düşünüyor.
Uzmanlar uzun müddettir taş üzerindeki merkezi manzaranın Aztek güneş yaradanı Tonatiuh’u gösterdiğini düşünürken, Milbrath’ın tutulma imgeleri üzerine 2017 tarihli makalesi, tasvirin daha detaylı olabileceğini öne sürüyor. Milbrath, manzaranın kalp yiyen ilahın yüzünü tasvir etmektense, bir tutulma sırasında vefatını gösteriyor olarak yorumluyor. Uygarlık, bu türlü bir olayın global ve dünyayı sarsacak bir kıyamete yol açacağına inanıyordu.
Ve bu korkulan kıyamet, uzak, ulaşılması güç bir gelecekte beklenmiyordu. Çağdaş bilim insanları, Tonatiuh’u çevreleyen insan kalplerini tutan pençeler, güneş tutulması canavarını temsil eden bir tasvir; rahipler tarafından gelecekteki olayları varsayım etmek için kullanılan 260 günlük takvimi simgeleyen bir işaret çemberi; kurak mevsimde Güneş ile yakından alakalı bir takımyıldızı temsil eden ateş yılanları üzere çizimlere dayanarak, Azteklerin dünyanın tam olarak ne vakit sona ereceğini düşündüklerini iddia edebiliyor: 4 Olin.
4 Olin, bugün bizim için 25 Mayıs üzere her döngüde karşılaştığımız olağan bir günü söz ediyor. Lakin en değerli farkı, Dünya’nın bu tarihte sona ereceğinin düşünülmesi. Her yıl karşılaşılan bu tarihin Dünya’yı son görüşleri olmasını istemeyen Aztekler, yaklaşan kıyametimizi durdurmak için bir şeyler yapmak zorunda olduklarını düşünmüştü.
Aztekler için yapılması gereken bu “bir şeylerin” insan kurban etmek olması sizi şaşırtmayabilir. Milbrath, Güneş Taşı “neredeyse … halka açık bir ritüel için bir sahne gibiydi” diyor. Her 4 Olin ile bir arada, bir güneş tutulmasını durdurmak ve dünyanın bir yıl daha dönmesini sağlamak için umutsuz bir teşebbüste yüksek bedelli bir mahkum güneş yaradanına kurban edilecekti.
Bu senaryo kulağa ürkütücü gelse de, korkmuş bir halk için mantıklı olabilir. Milbrath, “Hamile bayanlar [güneş tutulmaları sırasında] çocuklarının müthiş biçim bozukluklarıyla doğacaklarını düşündükleri için meskenlerin içinde kalıyordu” diyor ve devam ediyor: “Azteklerin güneş tutulmalarıyla nasıl başa çıktıklarına dair detayların birden fazla yeterli bilinmiyor, lakin Güneş’i yediğini düşündükleri canavarı katiyen korkutup kaçırmaya çalıştılar.”
İmparatorluk, günümüzde çoğunlukla insan kurban etme ayinleri konusundaki kana susamış ünüyle tanınıyor olsa da, Milbrath Güneş Taşı’nın yeni yorumundan alınacak gerçek dersin yırtıcı olmaktan çok bilimsel olduğuna inanıyor: “Belki de geleceklerine bugünün toplumlarındaki insanlardan daha fazla önseziyle bakıyorlardı. Fakat Aztekler astronomi açısından insanların düşündüğünden daha gelişmişti.”
Bunun ispatı olarak, varsayımlarına gizlice sokmuş olabilecekleri sinsi küçük kıyametten kurtulma yoluna bakmak kâfi olabilir. Milbrath’ın söylediğine nazaran “Mitolojilerini yaratırken, 4 Olin’in dünyalarında bir tutulma ile asla birebir vakte gelmemesini sağladılar.”
